Salgın Sonrası Bilim ve Sağlık

Konusu sihirbazlık olan Christopher Nolan'ın  muhteşem filmi Prestij’de şöyle bir cümle geçer “Siz sırrı bilmek değil, kandırılmak istiyorsunuz”.

Gerçekler yerine uzun zamandır “halkın duymak istediği” medyada ön plana çıktı. Kelle paça tavsiyesinde bulunanların, aşı karşıtlığı yapanların sesleri hep daha gür çıktı. Bunun nedeni ise saçma da olsa daha çok reyting almasıydı. “Yapılan şey doğru ve halkın yararına mı?” sorusuna cevap hazırdı: “Hayır. Ama halkın bu hoşuna gidiyor”. Kelle paçacıları, aşı karşıtlarını, komplo teorisi ile “bu salgın bir algı operasyonudur” diyenleri hasta sayıları yükseldikçe daha az görür olduk medyada. Nedeni ise açıktı. Salgın dönemlerinde herkes hoşuna gidenleri değil, acı da olsa gerçekleri duymak ister.

Salgın sonrasında hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Bilim ve sağlık alanında ne tür değişimler bizleri bekliyor sorusuna Amerika’daki bazı gelecek tahmincilerinin (fütürist) yorumları er veya geç bizi de ilgilendirecek gibi duruyor. Bunlardan bazılarını sizlerle paylaşmak istedim.

·       Bilim yeniden hüküm sürüyor: Hakikat ve onun en popüler elçisi bilim, bir nesilden daha fazla bir süredir güvenilirliğini yitirmiş durumdaydı.  Obi-Wan Kenobi'nin Jedi’nin Dönüşü'nde bize söylediği gibi, “Sarıldığımız gerçeklerin çoğunun büyük ölçüde kendi bakış açımıza bağlı olduğunu göreceksiniz.” 2005 yılında, Donald Trump'tan çok önce, Stephen Colbert giderek gerçeğe dönüşen siyasi söylemi tanımlamak için “doğruluk” terimini icat etti. Petrol ve gaz endüstrisi, tütün endüstrisinin yürüttüğü aynı çabayı takiben, gerçeğe ve bilime karşı onlarca yıldır süren bir savaş sürdürüyor. Bu hep birlikte, Cumhuriyetçilerin koronavirüs hakkındaki raporların hiç bilim olmadığını, yalnızca siyaset olduğunu iddia edebildikleri ve milyonlarca insan için makul göründükleri duruma yol açtı. Bununla birlikte, hızlı bir şekilde, Amerikalılar mikrop teorisi ve üstel büyüme gibi bilimsel kavramlarla yeniden tanışıyor. Tütün kullanımı veya iklim değişikliğinden farklı olarak, bilime şüpheyle yaklaşanlar koronavirüsün etkilerini hemen görebilecektir. En azından önümüzdeki 35 yıl boyunca, halk sağlığı ve salgın hastalıklar konusundaki kamuoyuna saygının en azından kısmen yenilenmesini bekleyebiliriz. Sonja Trauss

·       Ciddi uzmanlara olan inanca dönüş: Amerika yıllardır temelde cahil bir ülke haline geldi. Bu bize barış, refah ve yüksek düzeyde tüketici teknolojisinin sağladığı bir lükstü. Bir zamanlar nükleer savaş, petrol kıtlığı, yüksek işsizlik, hızla artan faiz oranları hakkında düşünmemiz gerekmiyordu. Terörizm, ordumuzdaki gönüllüleri anavatanın koruyucusu olarak çölün uzak köşelerine gönderdiğimiz bir tür kavramsal tehdide dönüştü. Hatta televizyondaki bir reality şov yıldızını, bürokrasi ve uzmanlığa popülist bir saldırı olarak başkanlığına yükselttik. COVID-19 krizi bunu iki şekilde değiştirebilir. Birincisi, insanları zaten uzmanlığın önemli olduğunu kabul etmeye zorladı. Bir pandemi gelene kadar uzmanları küçümsemek kolaydı ve daha sonra insanlar Anthony Fauci gibi tıp uzmanlarından duymak istediler. İkincisi, Amerikalılar yeniden ciddiyete dönebilir ya da en azından hükümetin ciddi insanların elinde olması gerektiği fikrine geri dönebilir. Trump yönetiminin hem Amerikalıları sağlıklı tutması hem de ekonominin pandemik güdümlü patlamasını yavaşlatmaması, halkı duygusal tatminden başka bir hükümet üzerinde ısrar etmeye yetecek kadar sarsabilir. (Tom Nichols)

·       Vatanseverliğin yeni tanımı: Dünya uzun süredir vatanseverliği silahlı kuvvetlerle eşitledi. Ama virüsü silahla vuramazsınız. Koronavirüsün ön cephesinde olanlar askerler değil; doktorlar, hemşireler, eczacılar, öğretmenler, bakıcılar, mağaza katipleri, hizmet çalışanları, küçük işletme sahipleri ve çalışanlarıdır. Bu insanlar daha önce hiç olmadıkları bulaş ve ölüm riskiyle karşı karşıya geldiler. “Belki de bu salgın sonunda, vatanseverliği, başkasının topluluğunu havaya uçurmaktan ziyade topluluğunuzun sağlığını ve yaşamını geliştirmek olarak anlamaya başlayacağız. Belki de Amerikan vatanseverliğinin ve toplum sevgisinin militarizasyonu, tüm bu berbat karmaşadan çıkmanın faydalarından biri olacaktır” diyor (Mark Lawrence Schrad)

·       Hükümetin Büyük İlaç Üreticisine Dönüşmesi: Koronavirüs, ilaç ve aşıların geliştirilmesi, araştırılması ve üretilmesi için maliyetli, verimsiz, pazar tabanlı sistemimizin başarısızlıklarını ortaya koymuştur. COVID-19, son 20 yılda gördüğümüz birkaç koronavirüs salgınından biridir, ancak mevcut sistemimizin mantığı özel sektör gelişimini teşvik etmeyi amaçlayan bir dizi maliyetli devlet teşviki üzerinden dönmekteydi. Özel ilaç firmaları, karlılığı sağlanana kadar gelecekteki bir halk sağlığı acil durumu için bir aşıya veya başka bir önleme öncelik vermeyecek ve bu da halk sağlığının temini için çok geç kalınması anlamına geliyor. Yeni ilaçların mevcudiyetini sınırlayan patent ihlallerine karşı aktif ilaç bileşenleri için kırılgan tedarik zincirlerinin gerçeği, kamu sektörünün geliştirilmesi ve üretimi için çok daha aktif ve doğrudan sorumluluk alması gerektiğine dair bir fikir birliğine yol açmıştır. Bu daha verimli, çok daha esnek hükümet yaklaşımı, 40 yıllık başarısız deneyimizi temel sağlık ihtiyaçlarını karşılamak için piyasa temelli teşviklerle değiştirecektir. Steph Sterling

·       Daha sağlıklı bir dijital yaşam tarzına geçiş: Telefon ve bilgisayarlarımız aracılığıyla oluşturabileceğimiz sosyalliğin türlerini yeniden düşüneceğiz. Koronavirüs sosyal uzaklığımızın ilk günlerinde ilk ilham verici örnekleri gördük. Viyolonsel ustası Yo-Yo Ma onu ayakta tutan bir şarkının günlük canlı konserini yayınlar. Broadway diva Laura Benanti, performanslarını ona göndermek için bu şovlara katılmayacak lise müzikallerinden sanatçıları davet ediyor. Usta yoga eğitmenleri ücretsiz dersler veriyorlar. Bunlar bizlere insan cömertliği ve empatisi olan bir ortam sunuyor. Bu zamanlarda insan içine bakıyor ve soruyor: “Otantik olarak ne sunabilirim? Bir hayatım, bir tarihim var. İnsanların neye ihtiyacı var? ” İleriye doğru hareket edersek, en güçlü içgüdülerimizi cihazlarımıza uygularsak, bu güçlü bir COVID-19 mirası olacaktır: “birlikte” olmanın önemi. (Sherry Turkle)

·       Tele-tıbbın yükselişi: Salgın sağlık hizmet sunumumuzun gerçekleştiği paradigmayı değiştirecek. Tele-tıp yıllardır maliyet kontrol eden, yüksek kolaylıklı bir sistem olarak atıl durumda kaldı. Geleneksel bakım ortamları pandemi tarafından kapatıldığından uzaktan muayene popülaritesini artırabilir. Bu değişimin çevreleme ile ilgili faydaları da olacaktır; görüntülü arama için evde kalmak sizi transit sistemden, bekleme odasından ve en önemlisi kritik bakıma ihtiyaç duyan hastalardan uzak tutar. Ezekiel J. Emanuel

             İleriki zamanlarda değişimlerin bu yönde olup olamayacağını hep birlikte göreceğiz. Ancak ihtiyaçlarımız ortada: Sağlıkta sosyalizasyon, koruyucu hekimlik, ve temel tıp bilimlerine gereken önemin verilmesi.